Ψυχική ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης

 

«Κι έτσι το δημόσιο κακό έρχεται πια του καθενός την πόρτα να κτυπήσει. Να το κρατήσουν της αυλής οι ξώπορτες δεν έχουν την όρεξη. Πηδά πάνω απ’ τη μάντρα την ψηλή, κι έτσι κι αλλιώς σε βρίσκει, ακόμα κι αν φεύγοντας χώθηκες στο βαθύτερο μέρος του σπιτιού σου». (Σόλων 594 π.Χ.)

Σε περιόδους κρίσης, είτε εσωτερικής-προσωπικής, είτε εξωτερικής, το άτομο προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις συνθήκες που του προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα. Μέσα από τις αντιξοότητες αναδεικνύεται η ικανότητα του να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες, στις κρίσεις. Η διεργασία, η ικανότητα, το αποτέλεσμα της επιτυχούς προσαρμογής παρά τις αντιξοότητες ή τους απειλητικούς παράγοντες ή συνθήκες που απειλούν την ψυχική ισορροπία του ατόμου (Garmezy, 1993) ονομάζεται ανθεκτικότητα.

Με άλλα λόγια ανθεκτικότητα είναι ικανότητα να ξεπερνάει κάποιος τις δυσκολίες, να διατηρεί την επάρκειά του παρά τις αντιξοότητες, να «αναρρώνει», να συνέρχεται από το τραύμα, να δίνει νέο νόημα στην ύπαρξη του, ακόμη και αναθεωρώντας δεδομένα και αξίες που μέχρι τότε θεωρούσε αναντικατάστατα.

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό – δύσκολο να εκφραστεί με λόγια – που επιτρέπει σε μερικούς ανθρώπους όταν χτυπηθούν από τη ζωή, να επιστρέψουν τουλάχιστον τόσο δυνατοί όσο και πριν. Αντί να αφήνουν τις δυσκολίες ή την αποτυχία να τους καταβάλλουν και να αποστραγγίξουν την αποφασιστικότητά τους, βρίσκουν έναν τρόπο να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

Όταν έχουμε ανθεκτικότητα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε την εσωτερική μας  δύναμη ώστε να ανακάμψουμε από μια αποτυχία ή μία πρόκληση, όπως για παράδειγμα η απώλεια της εργασίας μας, κάποια ασθένεια, μια καταστροφή ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Όταν δεν έχουμε ψυχική ανθεκτικότητα τα προβλήματα είναι εύκολο να μας καταβάλλουν, να αισθανθούμε ότι είμαστε θύματα μίας κατάστασης, να κατακλυστούμε από αρνητικά συναισθήματα ή να στραφούμε σε ανθυγιεινούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, όπως για παράδειγμα η κατάχρηση ουσιών.

Η ανθεκτικότητα δεν αποτελεί μια μαγική λύση η οποία θα εξαφανίσει τα προβλήματα, αλλά μπορεί να μας δώσει την δυνατότητα να εξετάσουμε εναλλακτικές λύσεις, να μην ακυρώνουμε τη χαρά της ζωής και να διαχειριστούμε με πιο αποτελεσματικό τρόπο το στρες και το άγχος. Ωστόσο, η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, αλλά αποτελεί επίκτητη ικανότητα. Μπορεί να ενισχυθεί, αν αναπτύξουμε μια σειρά από δεξιότητες και έτσι να διαχειριστούμε καλύτερα την κρίση.

Τι σημαίνει ΚΡΙΣΗ;

Η ελληνική ετυμολογία της έννοιας «κρίση» αναφέρεται στη ρίζα κρίν(j)ω δηλαδή «κόβω» «χωρίζω» και αργότερα «κοσκινίζω» και μεταφορικά «ζυγίζω προσεκτικά μιαν απόφαση». Η λέξη «κρίση» («περνάω κρίση») σημαίνει «δεν είμαι βέβαιος», «χάνω την εμπιστοσύνη μου στον εαυτό μου» (Λεξικό Μπαμπινιώτη, 1998).

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πώς με τον όρο κρίση αναφερόμαστε σε μία οξεία κατάσταση, στην οποία αλλάζουν -σε σύντομο χρονικό διάστημα- τα έως εκείνη τη στιγμή δεδομένα, όπου ο έλεγχος είναι περιορισμένος και οι συμμετέχοντες σε αυτήν καλούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα να αλλάξουν, να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους.

Κατά τη διάρκειά της και αμέσως μετά οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία για μία αλλαγή. Η αλλαγή αυτή εξαρτάται – όπως μάλλον κάθε αλλαγή – από τις αποφάσεις, τις συμπεριφορές, τις πράξεις και την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων.

 

Αντιδράσεις  απέναντι στην κρίση -  Στάδια

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αλλαγές, όλοι μας, βιώνουμε έντονες συναισθηματικές καταστάσεις. Η πρώτη αμυντική αντίδρασή μας είναι η άρνηση και εν συνεχεία ο θυμός. Σταδιακά, ακολουθεί η διαπραγμάτευση, η θλίψη και εν τέλει η αποδοχή.

1ο στάδιο - Άρνηση:

Οι διαφορετικές αντιδράσεις συνδέονται εν μέρη με το επίπεδο ενημέρωσης σχετικά με την κατάσταση, αλλά κυρίως με την ψυχολογική κατάσταση και την προσωπικότητα του καθενός.

2ο στάδιο - Θυμός:

Πολλές φορές, οι άνθρωποι «προτιμούν» να βιώσουν το συναίσθημα του θυμού, ένα συναίσθημα που έχει ενέργεια, και δίνει «δύναμη», διότι έτσι νιώθουν ζωντανοί, ενώ στην ουσία αυτό είναι μία ψευδής ζωντάνια προς αποφυγή των συναισθημάτων τους. Σε αυτό το στάδιο επίσης, οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν κάποιον για να του ρίξουν τις ευθύνες προκειμένου να απαλυνθεί το αίσθημα του θυμού

3ο στάδιο: Διαπραγμάτευση

Κάτω από την συνεχώς εντεινόμενη κοινωνική πίεση, οι θυμωμένες και αντιδραστικές φωνές άρχισαν να εξασθενούν και τελικά να συμμορφώνονται με τις οδηγίες (με ή χωρίς τη θέλησή τους). Η διαπραγμάτευση βρίσκει νικήτρια τη λογική και την ατομική ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

4ο στάδιο: Θλίψη

Σε αυτό το στάδιο ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, αυτό της στεναχώριας, του πόνου, της αβεβαιότητας καθώς και του φόβου. Τώρα είναι η στιγμή που ξεκινάει η πραγματική αναγνώριση και συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης.

Όσο πιο σύντομα ξεφύγουμε από αυτές τις μοιραίες σκέψεις, τόσο πιο εύκολα θα καταφέρουμε να γίνουμε δημιουργικοί και να εκμεταλλευτούμε το χρόνο που απρόσμενα μας δίνεται με τον εαυτό μας και τους ανθρώπους που αγαπάμε.

5ο στάδιο: Αποδοχή

Θα αξιοποιήσεις αυτό το χρόνο θετικά, προκειμένου να προστατέψεις όχι μόνο την σωματική σου υγεία, αλλά και την ψυχική σου ανθεκτικότητα ή θα επιμείνεις στην ανώφελη αντίληψη μιας “κενής ομηρίας” που περιμένει την απελευθέρωση, δίχως να κάνει βήμα προόδου;

Σε κάθε κρίση, κάτι κρίνεται…

 Αυτήν την περίοδο μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι συμβαίνει, αν συνδέσουμε αυτό που συμβαίνει σε μας με ότι συμβαίνει έξω από εμάς, στην ευρύτερη κοινωνία.

Σε κάθε περίπτωση το «τι συμβαίνει έξω από εμάς» δεν μπορεί να αγνοηθεί για την κατανόηση του «τι συμβαίνει με εμάς» ειδικά όταν απειλείται η υγεία μας, η εργασία μας, οι σχέσεις μας με τους άλλους.

Η ιστορία μας διδάσκει πως ο άνθρωπος καταφέρνει ακόμη και στις πιο ακραίες συνθήκες να υπερβαίνει τη μοίρα του, να νικάει τις συνθήκες και αν επιβιώνει. (Cyrulnik, B, 2008) Η κρίση, το τραύμα που καλείται ο καθένας να αντιμετωπίσει (οι 2 λέξεις έχουν κοινή ρίζα : Τιτρώσκω= τείρω (tero) που σημαίνει «κόβω βαθιά» αλλά και «χωρίζω βίαια») γίνεται η ευκαιρία για ίαση, για μεγάλωμα, για ωρίμανση.

Η αντίδραση των ανθρώπων σε καταστάσεις κρίσης σύμφωνα με τον Ρ. Παπαδόπουλο μπορεί να έχει 3 διαφορετικές εκφάνσεις:

Η πρώτη είναι παρορμητική, αντανακλαστική αντίδραση. Είναι η πόλωση της σκέψης, είναι η ανάδειξη μιας ευαλωτότητας που οδηγεί στο «χαθήκαμε» «δεν υπάρχει μέλλον», απέναντι στην διατήρηση της ψυχραιμίας και στην κατανόηση του φαινομένου, στην ανθεκτικότητα που αναδεικνύεται ύστερα από κάθε τραυματικό γεγονός.

Η δεύτερη αντίδραση είναι η ταύτιση του εαυτού με το θύμα ακόμη και αν δεν υπάρχει ορατός κίνδυνος, γεγονός που οδηγεί στην απώλεια της ευελιξίας και της διαλλακτικότητας. Τα άτομα που θυματοποιούνται διαμορφώνουν μία ατμόσφαιρα ανημποριάς και παθητικοποίησης με αποτέλεσμα το φόβο, τη λύπη, το θυμό, και τις παγιωμένες αρνητικές ταμπέλες «είμαι άχρηστος/η».

Η τρίτη αντίδραση αφορά στην υπεραπλούστευση της σκέψης και των αντιλήψεων, στη μη δυνατότητα να σκεφτεί κανείς ολοκληρωμένα, συστεμικά. Αναφερόμαστε στην απειλή που προβάλλει έντονα σε αυτή την κρίση και η οποία περιγράφεται ως «το πάγωμα της σκέψης, η άμβλυνση του συναισθήματος, η αδυναμία στοχασμού και επαναστοχασμού πάνω στην απώλεια ή νέκρωση αλλιώς».

Συνέπειες της (σημερινής) κρίσης  στον ψυχισμό του ανθρώπου

Η εμφάνιση μιας άγνωστης ασθένειας, για την οποία δεν έχει βρεθεί ακόμη θεραπεία, η εξάπλωση της, οι απώλειες των ανθρωπίνων ζωών, τα περιοριστικά μέτρα για την προστασία μας, δημιουργούν πρωτόγνωρες συνθήκες. Ο άνθρωπος καλείται να προσαρμοστεί για να επιβιώσει, αγωνιά για τη ζωή τη δική του και των οικείων του, δυσκολεύεται να ζήσει το μέλλον, η αυριανή μέρα είναι αβέβαιη καθώς ο αριθμός των κρουσμάτων καθημερινά μεγαλώνει.

Κανείς δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί, να ξέρει τι να κάνει ή πώς να σκεφθεί για αυτά που συμβαίνουν ή για εκείνα που πρόκειται να συμβούν. Η αγωνία και η ανασφάλεια της αυριανής μέρας κατακλύζει ακόμη και τις πιο ψύχραιμες φωνές. Η κρίση που βιώνουμε σήμερα αρχικά στην υγεία και στη συνέχεια στην οικονομία αγγίζει την ανθρώπινη ύπαρξη ως όλο.

Αναστέλλει τις βεβαιότητες, διακόπτει τους νοηματικούς αυτοματισμούς, τις αξίες, τα γνώριμα, μετατοπίζει τις σημασίες, αποπροσανατολίζει και πολύ συχνά τρομοκρατεί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως το επόμενο διάστημα ακόμη και άτομα που μέχρι σήμερα δεν είχαν αναπτύξει ψυχοπαθολογία θα αναπτύξουν νόσους που σχετίζονται με το stress.

Τα οφέλη της ψυχικής ανθεκτικότητας σε περίοδο κρίσεων

Τα άτομα με ανεπτυγμένη ψυχική ανθεκτικότητα  κατανοούν τις καταστάσεις που συμβαίνουν γύρω τους, ελέγχουν τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις, αλλά γνωρίζουν και πώς να διαχειριστούν τη συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι άνθρωποι γύρω τους.

Αίσθηση του ελέγχου

Τα άτομα με ψυχική ανθεκτικότητα τείνουν να έχουν ένα έντονο αίσθημα ελέγχου, καθώς συνειδητοποιούν ότι οι πράξεις επηρεάζουν το αποτέλεσμα και επομένως οι ενέργειές τους μπορεί να επηρεάσουν την έκβαση των καταστάσεων. Φυσικά, ορισμένοι παράγοντες βρίσκονται εκτός της σφαίρας «επιρροής» μας, ωστόσο κάνουμε καθημερινά επιλογές, τις οποίες είναι καλό να υλοποιούμε συνειδητά. Η ανθεκτικότητα σχετίζεται ακριβώς με την ανάληψη της ευθύνης για την έκβαση των καταστάσεων, αναγνωρίζοντας το βαθμό που επηρεάσαμε ή που θα μπορούσαμε να έχουμε επηρεάσει το αποτέλεσμα.

Ισχυρές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων

Η ψυχική ανθεκτικότητα χαρίζει την απαραίτητη ψυχραιμία, βασικό συστατικό της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων. Γι’ αυτό και σε μια περίοδο κρίσης τα άτομα με ψυχική ανθεκτικότητα μπορούν να βρουν τη λύση ενός ζητήματος αμέσως, δίχως να σπαταλούν πολύτιμο χρόνο ή να «χάνουν» λεπτομέρειες του ζητήματος. Είναι, λοιπόν, σε θέση να εξετάσουν ήρεμα και λογικά το εκάστοτε πρόβλημα και να σχεδιάσουν στη συνέχεια μια ασφαλή και αποτελεσματική λύση.

Ψυχική ανθεκτικότητα απέναντι στο στρες

Η ψυχική ανθεκτικότητα βοηθάει στην ενίσχυση της ψυχικής και σωματικής υγείας και ευεξίας και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η ενίσχυση της συντελεί στη θωράκιση του εαυτού , στη σωστή διαχείριση και τη μείωση του καθημερινού στρες.

Τρόποι –Στρατηγικές που οδηγούν στην ψυχική ανθεκτικότητα

1. Επενδύοντας στις σχέσεις µας.
Οι φίλοι µας, η οικογένειά µας, οι άνθρωποι που νοιάζονται για εµάς μπορούν να µας ακούσουν, να µας υποστηρίξουν και να µας βοηθήσουν. Το να μοιραζόμαστε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανησυχίες µας μπορεί να είναι πολύ ανακουφιστικό.

2. Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες που προκύπτουν, µε ψυχραιμία και ρεαλισμό και όχι σαν ανυπέρβλητα εμπόδια.
Δεν μπορούμε να ελέγξουμε ό, τι συμβαίνει έξω από εμάς. Μπορούμε, όμως, να δουλέψουμε τον τρόπο µε τον οποίο ερμηνεύουμε και διαχειριζόµαστε τα διάφορα γεγονότα της ζωής µας.

3. Αντιμετωπίζοντας την αλλαγή ως ένα αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής.
Συχνά, τα δεδομένα της ζωής µας ανατρέπονται λόγω διαφόρων γεγονότων. Είναι πιο βοηθητικό να εστιάζουµε στις καταστάσεις εκείνες τις οποίες μπορούμε να αλλάξουμε παρά σε εκείνες για τις οποίες δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

4. Θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους και προσπαθώντας να τους επιτύχουμε.
Κάνοντας κάθε φορά μικρά βήματα και θέτοντας πιο προσιτούς στόχους, η προσπάθειά µας είναι πιθανότερο να στεφθεί µε επιτυχία χωρίς να ματαιωθούμε. Έτσι, θα νιώσουμε πιο σίγουροι για τον εαυτό µας και πιο δυνατοί για τη συνέχεια.

5. Προχωρώντας στην πράξη.
Το να προσπαθήσουμε να αγνοήσουμε τις δυσκολίες ή να στεκόμαστε παθητικά σε αυτές δεν βοηθά. Χρειάζεται να δείξουμε αποφασιστικότητα και να αναλάβουμε δράση. Μαγικές λύσεις, εξάλλου, δεν υπάρχουν.

6. Ανακαλύπτοντας τον εαυτό µας.
Μπορούμε να αξιοποιήσουµε κάθε εμπειρία ως ερέθισµα για να σκεφτούµε, να µάθουµε ή να αλλάξουµε κάτι.

7. «Χτίζοντας» µια θετική εικόνα του εαυτού µας.
Η θετική ανατροφοδότηση που δίνουµε στον εαυτό µας κάθε φορά που πετυχαίνουµε κάτι από όλα όσα αναφέρονται εδώ, ακόµα κι αν το θεωρούµε πολύ µικρής σηµασίας, είναι αυτή που θα µας τονώσει την αυτοπεποίθησή µας και θα µας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις όποιες δυσκολίες.

8. «Ανοίγοντας τον ευρυγώνιο φακό».
Είναι πολύ βοηθητικό να αξιολογούµε ακόµα και µια πολύ δύσκολη κατάσταση µέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, λαµβάνοντας υπόψη µας όλους τους παράγοντες και διατηρώντας µια µμακροπρόθεσμη οπτική. Οι μονοσήμαντες ερμηνείες που συχνά δίνουµε πιθανώς διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και µας επιβαρύνουν συναισθηµατικά.

9. Διατηρώντας µια αισιόδοξη Ματιά.
Μόνο µε αυτόν τον τρόπο θα μπορούµε να περιµένουµε ότι θα µας συµβούν καλά πράγµατα. Είναι προτιµότερο να ονειρευόμαστε τι είναι αυτό που θέλουµε, παρά να ανησυχούμε για αυτό που μπορεί να µας συµβεί.

10.Φροντίζοντας τον εαυτό µας.
Μπορεί οι απαιτήσεις της καθημερινότητας µας και η οικονοµική µας κατάσταση να µην µας επιτρέπουν να κάνουµε αυτά που θα επιθυμούσαμε, όµως, αν σκεφτούμε θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι για να φροντίσουµε τον εαυτό µας. Για παράδειγμα, κάποιες σωµατικές ή πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες που µας ευχαριστούν και µας χαλαρώνουν μπορεί να βοηθήσουν το σώμα και το νου µας να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες.

11.Υιοθετώντας σωστή  στάση

Για να αυξήσουμε την ψυχική μας αντοχή, είναι σημαντικό να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Δυστυχώς οι δυσκολίες ή οι ατυχίες συμβαίνουν συχνά, γι’ αυτό είναι σημαντικό να αλλάξουμε τον τρόπο που τις αντιμετωπίζουμε και να τις δούμε ως ευκαιρίες βελτίωσης ή περαιτέρω ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ό, τι έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε με επιτυχία άλλες δύσκολες στιγμές και να μη γινόμαστε ιδιαίτερα σκληροί ή επικριτικοί μαζί του.

12.Ενισχύοντας τη συναισθηματική συνειδητοποίηση

Η ψυχική αντοχή βασίζεται στη συναισθηματική συνειδητοποίηση, γεγονός που σημαίνει ότι είναι σημαντικό να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τα συναισθήματά μας όπως και γιατί τα αισθανόμαστε. Ορισμένες φορές αισθανόμαστε συγκλονισμένοι με τα συναισθήματά μας, και αυτό μπορεί να μας φοβίσει και να μας «αφοπλίσει». Όταν γνωρίζουμε το λόγο που νιώθουμε ανήσυχοι, έχουμε ταυτόχρονα πολύτιμες πληροφορίες για τα βήματα που πρέπει να κάνουμε ώστε να επιλύσουμε την κατάσταση.

13.Διατηρώντας το χιούμορ

Το γέλιο αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο στις δυσκολίες της καθημερινότητας, αφού όχι μόνο μειώνει σημαντικά τα επίπεδα στρες αλλά και συμβάλλει στην ανοσία του οργανισμού. Το γέλιο μάς συνδέει με τα άτομα γύρω μας. Η καλοσύνη όπως και τα χαμόγελα είναι μεταδοτικά και μπορούν να βελτιώσουν άμεσα όχι μόνο τη δική μας διάθεση αλλά και των ανθρώπων που μιλάμε στη δουλειά ή που συναντάμε στο δρόμο. Το χιούμορ μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε τα πράγματα πιο χαλαρά και αισιόδοξα, καθιστώντας τα λιγότερα απειλητικά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κανείς ποιες είναι οι θετικές του ιδιότητες που δεν χάθηκαν, ποιες είναι οι νέες δυνάμεις που ενεργοποιούνται από τις καινούριες εμπειρίες. Ο τρόπος που ο καθένας βιώνει την κρίση είναι που δημιουργεί το τραύμα και όχι αυτή καθ΄αυτή η κρίση.

Όταν το άτομο καταφέρει να βγει από το φαύλο κύκλο της θυματοποίησης και αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, όταν δεν κυριευτεί από την περιρρέουσα μιζέρια αλλά εμπιστευτεί τις δικές του αξίες και την προσωπική του διαδρομή, όταν δεν μείνει στη ματαίωση αλλά βρίσκει τρόπους να χαίρεται και να ελπίζει, κάνοντας τη δική του υπέρβαση. (Ρ. Παπαδόπουλος, 2011)

Η ανθεκτικότητα βέβαια δεν βασίζεται μόνο στις ικανότητες του ατόμου αλλά και στην αλληλεξάρτηση του ατόμου με το περιβάλλον του, στις σχέσεις που έχει αναπτύξει, στον τρόπο με τον οποίο έχει σχετισθεί και σχετίζεται με τους σημαντικούς άλλους στη ζωή του. Το περιβάλλον είναι αυτό που εξασφαλίζει την ισορροπία, επηρεάζει την ανάπτυξη του μυαλού μας, που επηρεάζει την συμπεριφορά μας και που με τη σειρά επηρεάζει το περιβάλλον. (r. Παπαδόπουλος 2011).

Στο σήμερα ο καθένας μας έχει να αναρωτηθεί ποιες δεξιότητες, ποιες αξίες, ποια δυναμικά, ποιες σχέσεις έχει να αναπτύξει και να αξιοποιήσει όχι για να επιβιώσει αλλά για να αντεπεξέλθει πιο λειτουργικός, πιο δημιουργικός, πιο ανθρώπινος.

Πως θα μάθει να εκφράζεται, να μοιράζεται, να δημιουργεί δεσμούς και σχέσεις εγγύτητας που θα προσφέρουν ασφάλεια και συνέχεια απέναντι στην αβεβαιότητα και το ανοίκειο. Πως θα απαντήσει ακόμη και σε βασικά υπαρξιακά ερωτήματα όπως είναι η μοναχικότητα, η απώλεια, η απουσία νοήματος στη ζωή, ο θάνατος.

Στη γενικευμένη αυτή αβεβαιότητα που βιώνουμε σήμερα, η οικογένεια όπως και η ομάδα και τα κοινωνικά δίκτυα, αποτελούν εκείνα τα ενδιάμεσα συστήματα, που παρεμβάλλονται ανάμεσα στο άτομο και το γεγονός της κρίσης, λειτουργούν ως ένα μεταβατικό πλαίσιο που απορροφά τους κραδασμούς, την αμφιβολία, την αγωνία, την τοξικότητα και λειτουργούν ως μεμβράνη, ως φίλτρο (Γουρνάς 2011).

Όλοι μας γνωρίζουμε ότι οι μέρες που διανύουμε είναι δύσκολες. Ο καθένας μας έχει να αναζητήσει τις αξίες, τα πιστεύω, τις κρυμμένες δυνατότητες, αλλά και τις πηγές στήριξης ανατρέχοντας σε προηγούμενες κρίσεις όπου τα έχει καταφέρει, να αναλάβει την προσωπική του ευθύνη να υπακούσει και να προσαρμοστεί στις οδηγίες όχι γιατί πρέπει αλλά γιατί αναλαμβάνω την ευθύνη του εαυτού μου σημαίνει είμαι ελεύθερος και δυνατός, είναι ο μοναδικός τρόπος να φροντίζει τον εαυτό του και τον συνάνθρωπο. Ας μην ξεχάσει κανείς αυτές τις ώρες, αυτές τις μέρες, τις αξίες της αλληλεγγύης, του σεβασμού, του ανθρωπισμού, της δέσμευσης, της δημιουργικότητας.

Στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε σίγουρα ανατρέπονται ή και θα ανατραπούν στο μέλλον πολλά δεδομένα.  Το να καταφέρουμε να επιβιώσουμε μέσα σε αυτήν και να βγούμε  όσο πιο δυνατοί γίνεται αυτό είναι το ζητούμενο.

O πόνος μέσα στην κρίση είναι κοινός σε όλους τους ανθρώπους, αλλά ο τρόπος που τον βιώνουμε είναι μοναδικός (Γουρνάς, 2012). Η έκφραση του και η συναισθηματική του διαχείριση εξαρτώνται από τα στηρίγματα της ανθεκτικότητας που προσφέρει το κοινωνικό και το πολιτισμικό περιβάλλον (Cyrulink, 2010).

Εν κατά κλείδι ας μην ξεχνάμε πως για τον καθένα/μια μας μοναδική είναι μόνο η ζωή, την οποία οφείλουμε να υπερασπιζόμαστε με σοφία, σεβασμό, αξιοπρέπεια, δύναμη, δημιουργικότητα, ελευθερία.

 

Μαργαρίτα Στυλιανουδάκη

Ψυχολόγος-Επιστ.Υπεύθυνη του Οικοτροφείου Χανίων "Χαραυγή"

 

Επιμέλεια  Βουλγαράκη Μαρία

Ψυχολόγος-Επιστ. Υπεύθυνη του Οικοτροφείου Αττικής "Αίολος"